„Tu spoczywają błogosławionej pamięci Żydzi, około 1000 mężczyzn, kobiet i dzieci obywateli II RP, a także Żydów czeskich, słowackich i niemieckich więźniów łęczyńskiego getta brutalnie zamordowanych jesienią 1942 r.” Taki napis znalazł się na odsłoniętym we wtorek pomniku, który stanął przy Dużej Synagodze w Łęcznej.
„Mamy obowiązek pamiętać”
W okolicy łęczyńskiej synagogi razem modlili się naczelny rabin Polski Michael Schudrich, lubelski biskup pomocniczy senior Mieczysław Cisło i arcybiskup Abel, zwierzchnik prawosławnej diecezji lubelsko-chełmskiej.
Patrząc na teren przy synagodze, który niedawno uporządkowali m. in. uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 w Łęcznej naczelny rabin Polski Michael Schudrich, przypominał, że jeszcze niedawno była tu „zapomniana, pusta działka”.
- Młodzież pyta, czy musimy pamiętać o czymś, co było 81 lat temu? Niewinni, bezbronni cywile zostali zabici. „Ale to jest dawno temu, tego nie będzie w naszym czasie”. To było słuszne pytanie jeszcze miesiąc temu, dokładnie miesiąc temu – 7 października w Izraelu zabili bezbronnych 1400 kobiet, dzieci, mężczyzn. Mamy obowiązek pamiętać, jak było 81 lat temu i jak było miesiąc temu – mówił do zebranych we wtorek przy ul. Bożnicznej Michael Schudrich, nawiązując do ataku palestyńskiego Hamasu na Izrael 7 października br.
W czasie uroczystości podkreślano, że w żydowskiej tradycji upamiętnienie zmarłych jest kwestią kluczową. - Dziś została przywrócona pamięć o tych ludziach, która miała być wymazana na zawsze, podobnie jak ich żydowska tożsamość – podkreślał Witold Wrzosiński z Gminy Żydowskiej w Warszawie.
Tu dziadek chodził do chederu
Na uroczystości obecni byli także potomkowie łęczyńskich Żydów, zamordowanych w czasie likwidacji getta, które znajdowało się przy ulicy Partyzanckiej w Łęcznej.
- Jesteśmy w miejscu, które znam z opowieści mojego dziadka. Kiedy tu przyjeżdżaliśmy, zawsze pokazywał nam synagogę, gdzie stał dom i gdzie chodził do chederu [szkoły żydowskiej – przyp. KK]. Miał duży sentyment i często tu wracał. Jednocześnie jest to miejsce, gdzie duża część naszej rodziny straciła życie. Wiemy, że byli w getcie i tu ślad się urywa. Wiemy z opowieści, z tego co po wojnie mówili ludzie, że prawdopodobnie zginęli tutaj – mówiła Agnieszka Litman, wnuczka Romana Litmana. Koło łęczyńskiej synagogi zostali prawdopodobnie rozstrzelani jej prapradziadkowie.
Agnieszka Litman dodała, że przez wiele lat w żydowskich rodzinach nie mówiło się o tych traumatycznych wydarzeniach i dopiero jej pokolenie zaczęło szukać dokumentów, by poznać wydarzenia z przeszłości.
Podkreślała też rolę łęcznian, w tym młodzieży, w kultywowaniu pamięci o dawnych mieszkańcach naszego miasta.
- Z żydowskiej społeczności został tylko budynek [łęczyńskiej synagogi], nie ma ludzi. I tak naprawdę tylko mieszkańcy, przychodząc tu i dbając o te miejsca, mogą zachowywać pamięć o ludziach, którzy tworzyli tutaj rzeczywistość – stwierdziła Agnieszka Litman.
Z kolei burmistrz Leszek Włodarski przypomniał, że historia Łęcznej od początku związana była ze społecznością żydowską, a pierwsza żydowska gmina wyznaniowa w naszym mieście uformowała się na początku XVI w.
- Żydzi uczestniczyli w wyborze władz miejskich oraz partycypowali w wyborze co czwartego burmistrza. Społeczność wyznania mojżeszowego w XIX wieku stanowiła ponad połowę mieszkańców Łęcznej. W 1860 roku w mieście żyło 2715 osób, w tym 1754 Żydów – mówił burmistrz Włodarski.
XX wiek przyniósł jednak II wojnę światową i Zagładę, w której hitlerowcy wymordowali 6 mln Żydów. Tragiczny los spotkał także społeczność żydowską w Łęcznej.
„Zwłoki były zrzucane do wąwozu”
Jak czytamy na stronie Fundacji Zapomniane, która powołuje się na Instytut Pamięci Narodowej największa masakra dokonała się wraz z likwidacją łęczyńskiego getta jesienią 1942 r. lub 1943 r. “Rozstrzelano ok. 900 osób. Grupowo wyprowadzano osoby z getta nad wąwóz przy synagodze i rozstrzelano. […] Zwłoki były zrzucane do wąwozu a następnie zmuszano ludność polską do zagrzebywania zwłok w tym samym miejscu”.
Jak czytamy dalej w informacji przygotowanej przez Fundację Zapomniane, „jesienią 1942 lub 1943 r., w ramach 'akcji tępienia Żydów' 50 osób zostało zamordowanych i zagrzebanych w dole przy ul. Łańcuchowskiej. Następny nieoznakowany grób masowy ofiar likwidacji getta ma się znajdować przy ul. Bożnicznej, gdzie zagrzebano ciała ok. 70 osób. Z tego samego okresu pochodzi dół przy ul. Kanałowej, przy budynku mleczarni, w którym znajdują się ciała 23 bezimiennych Żydów”.
Fundacji Zapomniane udało się ustalić 230 personaliów zamordowanych w Łęcznej Żydów. Ich imiona i nazwiska znalazły się na przeszklonej szybie, która jest częścią pomnika. Zostały także odczytane podczas uroczystego upamiętnienia.
Upamiętnienie zamordowanych w Łęcznej Żydów to efekt współpracy Fundacji Zapomnienie z Gminą Łęczna, Miejsko-Gminną Biblioteką Publiczną im. Zbigniewa Herberta w Łęcznej oraz Szkołą Podstawową nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Łęcznej.
Na koniec uczestnicy uroczystości złożyli pod pomnikiem wieńce, znicze, a także położyli kamienie przygotowane przez uczniów SP nr 2 w Łęcznej.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.