To nieprawda, że dotacje są tylko dla bogatych. Nowy program Czyste Powietrze skierowany jest do rodzin o niższych dochodach, dając im możliwość realizacji z dofinansowaniem nawet całej inwestycji termomodernizacyjnej. Można ocieplić ściany, dach, stropy czy podłogę na gruncie, wymienić stolarkę okienną i drzwiową oraz bramy garażowe, zamontować system wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, a w miejsce kopciucha zamontować nowe, ekologiczne źródło ciepła oraz wykonać modernizację instalacji co i cwu. Tysiące domów w naszej okolicy pilnie potrzebują takiego wsparcia.

Stop wykluczeniu energetycznemu

Domy wybudowane wielkim wysiłkiem często przez lata stoją niewystarczająco izolowane, a czasem nawet nieotynkowane. Standard życia mieszkańców pozostawia wiele do życzenia, jeśli muszą ogrzewać domostwo piecem węglowym i dogrzewać czym się da. Zdarza się, że zimą zasłaniają otwory wentylacyjne, żeby zanadto nie wychłodzić pomieszczeń, co jest niebezpieczne i niezdrowe. Z kolei upały w takich domach bywają nie do zniesienia, a opłaty za prąd nie bez powodu nazywane są rachunkami grozy.

Instytucje rządowe postanowiły pomóc głównie osobom wykluczonym energetycznie, a więc takim, których zwyczajnie nie stać na zakup nowoczesnych urządzeń do ogrzewania domu, i które korzystają z najtańszych, często szkodliwych dla zdrowia, sposobów ogrzewania.

Kiedy rodzina nie może zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła, chłodu i energii elektrycznej do zasilania urządzeń i do oświetlenia, wówczas mamy do czynienia z tak zwanym ubóstwem energetycznym.

Dotyczy ono osób i rodzin, które mają niskie dochody, ponoszą wysokie wydatki na cele energetyczne i mieszkają w lokalach lub domach o dużym zapotrzebowaniu na energię, czyli mają niski standard energetyczny. Szacunkowo ubóstwo energetyczne dotyczy około 10 procent polskiego społeczeństwa. Jest to szczególnie dotkliwe w przypadku osób i rodzin o najniższych dochodach, gdy w niedogrzanych domach wychowują się dzieci, mieszkają osoby starsze czy niepełnosprawne.

Nowa odsłona programu Czyste Powietrze jest szansą dla tych rodzin na radykalną zmianę na lepsze. Korzystając z dotacji mogą na lata zabezpieczyć swój dom i rodzinę, a przy tym sprawić, że po zakończeniu inwestycji w termomodernizację będą płacić mniej niż dotychczas za zużywaną energię. Jednocześnie zyskają lepszą jakość powietrza i komfort cieplny we wszystkich pomieszczeniach.

Kto otrzyma wsparcie

W tym roku budżet programu Czyste Powietrze Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej został zasilony kwotą 10 miliardów złotych z Funduszu Modernizacyjnego na dotacje do termomodernizacji domów i wymiany kopciuchów. Z programu mogą skorzystać właściciele domów jednorodzinnych i wydzielonych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą w domach jednorodzinnych. Warunkiem jest bycie właścicielem co najmniej od trzech lat (wyjątek stanowią domy/lokale odziedziczone, które można posiadać krócej).

W programie obowiązują ponadto kryteria dochodowe, które określają wysokość dofinansowania. Im niższe dochody, tym większe wsparcie można uzyskać. O dofinansowanie inwestycji mogą się starać wnioskodawcy, których dochody nie są wyższe niż 135 tys. zł rocznie (poziom podstawowy - minimalne dofinansowanie - pokrywa do 40 proc. kosztów inwestycji netto). Kolejny poziom wsparcia wynosi do 70 proc. i jest to podwyższony poziom dofinansowania dla osób, których miesięczne dochody nie przekraczają 2250 zł na członka rodziny i 3150 zł w gospodarstwie jednoosobowym. Maksymalne dofinansowanie (najwyższy poziom) do 100 procent pokrywa koszt netto inwestycji w termomodernizację. Z pełnej dotacji mogą skorzystać osoby, których miesięczne dochody nie przekraczają 1300 zł na członka rodziny i 1800 zł w gospodarstwie jednoosobowym. Dotacja jest bezzwrotna. Trzeba jednak pamiętać, że zapłacenie VAT-u zawsze jest po stronie beneficjenta, czyli właściciela domu, który uzyskał dotację na inwestycję.

Nic dziwnego, że zainteresowanie dotacjami jest ogromne. Jednak warto pamiętać, że nawet duża pula środków kiedyś się skończy, dlatego kto pierwszy złoży wniosek, ten ma większe szanse na dofinansowanie potrzebnej inwestycji i na szybką poprawę warunków życia.

Jak szukać dotacji, rola operatora

Nie trzeba się martwić o formalności, bo w przypadku prefinansowania oraz najwyższego poziomu dofinansowania, program ma tak zwanych operatorów, którymi są gminy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW). Tam wyznaczeni pracownicy pomagają w całym procesie wnioskowania o pieniądze, realizacji i rozliczeniu inwestycji. Lista operatorów – w podziale na poszczególne województwa – znajduje się na stronie:

Twój operator – pomoc w uzyskaniu dotacji Czyste Powietrze

Jeśli nie znajdziesz swojej gminy na wskazanej stronie, nie martw się, bo to nie wyklucza Cię z programu. Wówczas musisz zgłosić się bezpośrednio do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, by tam otrzymać wsparcie operatora, który będzie Twoim doradcą i opiekunem. Jego zadaniem jest wsparcie dla beneficjenta na każdym etapie inwestycji, przekazanie wiedzy o sprawdzonych i bezpiecznych rozwiązaniach oraz urządzeniach, których zakup można sfinansować z dotacji. Operator pomoże złożyć wniosek i rozliczyć dotację. Pamiętaj, za jego usługę nie trzeba nic płacić.

Na co zwrócić uwagę

Współpraca z operatorem jest obowiązkowa w przypadku starania się o prefinansowanie i o najwyższą dotację. Doświadczenia z poprzednich edycji programu pokazały, że taka pomoc jest niezbędna, szczególnie w przypadku osób starszych i wykluczonych cyfrowo, które nie mają wiedzy o dotacjach i o możliwych rozwiązaniach w programie. Zdarzały się zakupy nieprzemyślane, które nie przyniosły pożądanego efektu. Beneficjenci byli też narażeni na aktywność ze strony nieuczciwych dostawców, którzy sprzedawali im nieefektywne urządzenia. Na stronie: lista-zum.ios.edu.pl można się zapoznać z listą rekomendowanych, sprawdzonych urządzeń i materiałów, by uniknąć niepotrzebnych wydatków. Dotacje mają bowiem dobrze służyć ludziom i środowisku. Każdą decyzję o podpisaniu umowy z dostawcą trzeba gruntownie przemyśleć i sprawdzić, czy oferowane rozwiązanie jest rzeczywiście efektywne, i czy nie padliśmy ofiarą naciągaczy. Po bezpłatną pomoc i poradę w sprawach dotyczących dotacji z programu Czyste Powietrze warto wybrać się do swojej gminy.

Jak złożyć wniosek

Wniosek o dofinansowanie można złożyć z pomocą operatora, na stronie gov.pl lub w urzędzie – w WFOŚiGW lub w gminie. Wniosek nie jest skomplikowany. Osobom starszym w wypełnieniu formularza mogą pomóc członkowie rodziny, znajomi, a także pracownicy gminy.

Należy pamiętać, że w nowej odsłonie programu Czyste Powietrze, czyli od 31 marca 2025 r. przed złożeniem wniosku o dofinansowanie należy wykonać audyt energetyczny, który określi zakres przedsięwzięcia do realizacji. Zakres inwestycji zależy od standardu energetycznego budynku oraz niezbędnych prac wskazanych w audycie energetycznym. Po zakończeniu całego przedsięwzięcia konieczne jest potwierdzenie uzyskania m.in. oszczędności energii użytkowej EU na podstawie wykonanego świadectwa charakterystyki energetycznej.

Dostępne są dwie opcje dofinansowania: dotacja, w przypadku której najpierw inwestor musi zakupić wszystko za własne środki, a dopiero po przedstawieniu rachunków otrzyma zwrot pieniędzy oraz dotacja z prefinansowaniem, czyli z możliwością 35-procentowej zaliczki na poczet kosztów inwestycji. Podstawą do wypłacenia pieniędzy są umowy zawarte z wykonawcami (maksymalnie trzy umowy). Przyznane pieniądze zostaną wówczas przelane bezpośrednio na konto wykonawcy wskazanego w umowie. Po zakończeniu inwestycji trzeba złożyć jeszcze wniosek o płatność. Wypłata należnej kwoty dotacji następuje na podstawie złożonych kompletnych i prawidłowych wniosków o płatność.

Wszystkie oficjalne informacje o dotacji znajdują się na stronie czystepowietrze.gov.pl, a także w bezpłatnych gminnych punktach konsultacyjno-informacyjnych programu Czyste Powietrze.

Tadeusz Chudecki (1)

Spotkanie z Tadeuszem Chudeckim w łęczyńskiej bibliotece